PADAYON GIHAPON ANG PAGTAMOD SA HEALTH PROTOCOLS

 Sa akong hunahuna alang sa mga motambong sa Misa de Gallo, maayo man ang tumong, pagsimba sa Ginoo taliwa sa hulga sa coronavirus disease (Covid-19). Apan base sa mga taho ug obserbasyon, daghan mga manimbahay wala musunod sa social distancing. Apan di baya gyud unta kita magpasagad karong panahona kay naa gihapon ang kagaw nga dali kaayong motapot sa tawo ug daling makakuyanap. Sagad ra ba sa mga pagpanakod nahitabo sa panagtapok sa mga tawo hinungdan nga hangtod karon gidili gihapon kini. Kon modaghan man o mosaka ang mga kaso sa Covid 19 human sa Pasko, wala gyuy laing mabasul kita ra pud.

Ngano kaha wala man lang kini gipaagi sa virtual o online pinaagi sa social media ang misa? Way grasya kon dili kita mosimba personal sulod gyud sa simbahan? Bisan mismo ang Archbishop sa Manila, Broderick Pabillo, nagkanayon nga makasabot ra ang Ginoo ana kay ania man kita sa pandemya. Duna na kitay nga teknolohiya nga mo-back up niana. Apan kon way buhaton ang simbahan ug mga awtoridad, padayong magdasok ang mga manimbahay matag Misa de Gallo hangtud sa Dec. 24.

Matud sa DOH, posible ang pagsulbong sa mga kaso sa matakdan sa Coronavirus disease (COVID) human sa Pasko ug Bag-ong Tuig. Gidungang sa ahensya, mahimong ang pagdagsang sa mga tawo nga manggawas gikan sa mga kwarantina sa balay kay mamasko, mamalit og gasa, manimba ug mag tambong sa mga salosalo, maoy mamahimong super-spreaders sa kagaw. Nunot niini, matud sa DOH, kon adunay online nga misa, mas maayo nga didto usa lang motambong aron mamenosan ang contacts.

Wala mupugong ang DOH kanato nga magpahigayon sa mga salo-salu sa holidays, apan nag-aghat satanan sa pagbutang sa kaluwasan sa mga kabanay ug kaugalingon nga maoy labing taas nga konsiderasyon, samtang naglingawlingaw subay sa panahon. Gipahinumdom gihapon sa DOH nga subay sa napabag-o nga IATF Omnibus Guidelines sa pagpatuman sa Community Quarantines, gitugotan ang pagtapoktapok sa misa ubos sa mga nalagda nga kondisyones. Sa mga lugar nga ilawom sa Modified Enhanced Community Quarantine, dili molapas sa lima ang magkatapok sa kalihukan. Sa mga lugar nga anaa sa General Community Quarantine, dili molapas sa 30% sa seating capacity ang makasulod sa lugar tapokanan.

Dinhi sa Bohol diin anaa sa Modified General Community Quarantine, dili molapas sa katunga sa seating capacity sa mga simbahan ang gitugot. Pagtamud sa minimum public health standards: subay sa lagda sa physical distancing nga usa ka metros gikan sa ka-duol, pagsul-ob og face mask ug face shield sa tanang higayon samtang naa sa mga lugar pangpubliko, pagpakunhod sa higayon nga makauban ang daghan nga mga tawo aron mubo na lang ang exposure, ug pagseguri nga may igo nga bentilasyon sa lugar nga tapokan.

Matud sa Bohol Inter-Agency Task Force on Management of Emerging Infectious Diseases (BIAFT) pinaagi sa iyang tigpamaba nga si Dr. Cesar Tomas Lopez, dako na kaayo og deperensya ang 56 ka kaso sa coronavirus disease (COVID) karon kon itandi sa unang adlaw sa Disyembre kanus-a may natala nga 154 ka kaso sasakit nga mananakod. Sa iyang inadlaw nga presser didto sa Kapitolyo Dec 14, si Dr. Lopez gani miuna sa pagpahinumdom nga sa nagkaduol nga adlaw sa Pasko, sa mga nagsingabut nga mga adlaw sa pagsalusalo, pagpamalit og mga gasa ug pinaskohan, maglikay gyud sa dagsang sa mga tawo, pagsalmot sa mga salusalo nga gisawhan sa mga dili kauban sa balay, ug sa pagpakig-uban sa daghang mga tawo didto sa mga lugar nga sirado.

Maoy hinungdan padayon lang gihapon kitang motamod sa health protocols ug minimum health standards.

PROBLEMA SA SOCIAL DISTANCING ATOL SA MISA DE GALLO

Murag salikwaot paminawon imbis mo-concetrate imong hunahuna sa Ginoo –si Hesus ang muabot sa Pasko sa imong pagtambong sa Misa de Gallo apan kinahanglan sab muhunahuna sa social distancing isip usa sa health protocols.

Nagpunsisok ug mibaha ang mga manimbahay atol sa unang adlaw sa Misa de Gallo. Dunay ubang mga simbahan nga sa gawas wa nay social distancing, nagdasok ang mga tawo. Tingali, wa na maato sa mga bantay sa simbahan ang pagbadlong. Daghang mga simbahan hilabi na kadtong anaa sa dagkong siyudad, matud ni Police Major Gerard Ace Pelare, ang hepe sa kapolisan sa siyudad sa Talisay, Cebu nagkanayon nga mayoriya sa katawhan ang nituman sa mga lagda apan adunay pipila ang wala makasunod sa lagda sama sa mga tiguwang nga nagdala sa ilang mga anak aron makasimba bisan gidili pa ang mga edaran nga makagawas.

Apan adunay pipila ka simbahan nga ang gawas nga bahin nagdasok ang mga tawo. Sama sa Dakbayan sa Sugbo, ang kagamhanan sa siyudad nipadangat usab ngadto sa mga simbahan sa pipila ka problema sama parking spaces nga bakante nga dili kini parkingan og sakyanan ug adto ibutang ang mga tawo nga dli maakumodar sa sulod sa simbahan ug tumanon lang ang physical distancing.

Ang Department of Health (DOH) daan nang nipagawas og health advisory sa publiko kalabot sa pagsugod sa Misa de Gallo. Sa abiso sa DOH, kun mahimo minosan ang contact rate o likayan ang exposure pinaagi sa pag-attend og online masses imbes nga in-person gathering.  Alang sa mga pisikal nga motambong sa misa, gitambagan sila sa buhatan nga istriktong sundon ang minimum public health standards. Apil na niini ang physical distancing diin adunay usa ka metrong gilay-on sa matag tawo, pagsuot og face mask ug face shield sa mga pampublikong lugar sa tanang oras, paglimita sa gidugayon sa aktibidad o exposure ug pagsiguro nga adunay ventilation sa lugar.

Gitambagan usab ang publiko nga likayan ang mga high risk activities sama sa panagtapok sa mga saradong lugar o may poor ventilation, mga aktibidad nga adunay kantahan ug sinyagitay ug uban pang aktibidad nga posibleng adunay physical contact.  Matud pa sa DOH, ang mga panagtapok sama sa Misa de Gallo mahimong ‘superspreader events.’

Hain kahay maayo ang estriktong pagpatuman sa social distancing, pagsul-ob sa mask ug face shield? Diri lang sa among Simbahan Katoliko –Sto. Nino Parish sa lungsod sa Ubay, mihimo og mga misa gawas sa simbahan sa alas 7 sa gabii isip anticipated Mass. Dako og ikatabang sa pagpaminos sa mga tawo nga magdasok kay makatag na man, inay lunlon lang sa parokya ang pagpahigayon. Makatabang usab ang mga barangay officials sa pagpatuman sa mga health protocol. Mas maayo pa ni nga mga lakang kay sa lisodlisuron pinaagi sa pagpig-ot sa katawhan sa pagsimba. Makausa ra sa tuig ang Pasko, hikawan pa sa paghimo sa naandang pagsimba?

Ang Misa de Gallo o “Mass of the Rooster,” sumala sa tinubdan, tradisyon nga gidala sa mga pari nga Katsila sa 17 century ngadto sa komunidad sa agrikultural aron ang mga mag-uuma makatambong og misa sa dili pa mag-ugmad sa ilang tagsatagsa ka umahan sa kabanikanhan. Sa dagan sa panahon, nahimo kini tradisyon ug panaad sa mga deboto nga Katoliko. Dunay pagtuo sa uban, bisan wala kini gitudlo sa mga pari, nga pagkompleto sa Misa de Gallo nagtimaan sa daghang grasya sa sunod tuig labina sa katumanan sa ilang pangandoy.

 Ang akong dakong gipasalamatan sa Ginoo karong Pasko nga wala gyuy sakop sa akong pamilya ug sa akong mga minahal sa kinabuhi ang nataptan sa COVID19.  

PASKO UG LIHOK SA UMAABOT PINILIAY SA SOCIAL MEDIA

 Ako nang nabantayan ang umaabot piniliay misugod nag lihok sa social media. Naa nay mga survey kuno mahitungod sa usa ka lider nga mahimong usa ka kandidato. Naa napud ang mga pre-mature endorsement sa facebook. Sa balita pud sa mga radyo ug pamantalaan ubay-ubay ang gihisgutan sa mga balita nga posibleng modagan alang sa pagka presidente karong 2022.

Naa may moingon nga dunay posibilidad nga dili kuno apan adunay naniguro sigurado nang modagan si Mayor Inday Sara Duterte-Carpio. Giingon raba siya kuno ang leading sa mga presidentiables. Adunay mga rasones, usa niini, si Inday Sara ang nakabali sa hangin diha sa Kongreso gikan kang kanhi speaker Alan Peter Cayetano ngadto kang Speaker Lord Velasco gawas nga anaa kaniya ang suporta sa iyang amahan nga si Presidente Rodrigo Roa Duterte.

Nay laing komentaryo, masabot nga si VP Leni Robredo ang labing prominente nga lider sa mga kaatbang sa Presidente. Gawas nga siya ang bise presidente, nahimong aktibo siya sa kusog nga pagsaway ug pagbunal ngadto sa administrasyon, sa mga DDS kun Duterte Diehard Squad, ug kang Presidente Duterte mismo.

Si Robredo maoy anti-thesis kuno ni Presidente Duterte nga giingon samtang bastos kini si Digong, si Robredo desente kaayo. Naay nakaobserbar nga sa mga tinubagan ni Robredo sa mga interview sa media adunay GMRC kun “good manners and right conduct.” Karong dunay pandemic ug mga sunod-sunod nga bagyo, si Robredo ang klarong nisunod sa mga science-based nga lihok.

Ania sab posibleng mudagan pagka presidente si Sen. Manny Pacquiao. Nailhan siya sa General Santos City nga manghatag inig pauli niya nga daugan sa boksing. Dunay miingon seryoso kuno si  Pacman  modagan human nakuha niya ang suporta sa mga Ayala isip endorser sa Globe Telecom. Dayon, niingon ang senador nga ang iyang makuha nga kaayohan sa maong endorsement, iya ihatag isip hinabang sa mga bakwit sa bagyo. Apan, ubay-ubay sab sa middle class nga dili mobilib sa senador isip pagka presidente, bisan giingon ni Pacman wala siya mangatik kon moingon nga gikan siya sa mga kabus.

Apan sa dili pa kita mulayat og hisgot sa umaabot piniliay, pila na lang ka katulog Pasko na. Pwerte gyud kunong lahia ang atong pagsaulog sa Pasko karong tuiga. Kini ang pinaka una nga Pasko nga adunay dalang mga kabalaka, kahingawa ug kahadlok nga mataptan sa makamatay nga virus. Tinuod dunay daghang Pasko nga maisip nato nga apiki ang pagsaulog tungod sa mga personal nga rason. Duna say Pasko nga wala pa makabangon ang mga tawo gumikan kay bag-o pa naagian og katalagman.

Ang lain nga rason kini ang pinaka komon sa tanan, ang kalisod sa panginabuhi. Daghan ang way trabaho. May nanikaysikay pinaagi sa ginagmayng negosyo apan di sab maayo ang kita. Tungod sa pagtibugsok sa ekonomiya, napagan ang budget para sa pagsuroy suroy ning panahon sa Pasko. Ang gisiguro nalang mao ang kunsomo sa pamilya.

Ang pag-ampo nga atong gikinahanglan nga karong Pasko unta ang pinakabililhon nga gasa nga madawat mao ang kaayohan sa mga nagpositibo sa Covid-19 ug ubang balatian nga nasinati sa ubang pasyente. Sa mga naa pa sa tambalanan unta may milagrong mahitabo alang sa inyong daling pagka ayo aron sa inyong tagsa tagsa ka panimalay kamo makasaulog sa Pasko.

Lagi, bisan pa moingon ta dili ta mabalaka sa pag-ambit sa diwa sa Pasko apan haw-ang nga may usa ka miyembro sa pamilya nga nag-inusara ra sa lawak samtang nag-aso-aso ang fireworks sa pagsugat sa Pasko.