ANG AKONG GIBUHAT SAMTANG WALA PAY BAKUNA

Palahi tag gamay. Kini basi sa akong kasinatian. Giingon nga aduna nay kahayag sa unahan sa pagbatok sa coronavirus disease 2019 (Covid-19) kay misugod na sa pagpang-inject og bakuna ang mga adunahang nasod sama sa United Kingdom (UK), Estados Unidos, Russia ug China. Giingon nga sa dili motapos ang 2021, makaabot na sa Pilipinas ang bakuna batok sa Covid-19.

Gani, ang mga lainlaing local government units (LGUs) sa nasod nangandam na og pundo alang sa pagpamalit og bakuna. Ang dakbayan sa Sugbo nag-andam na og P400 milyones. Apan, nanggawas sab ang lain laing pagsaway sa kalidad sa bakuna nga gikan sa China. Ang kolonyal nga  mentalidad nagpabor gyud sa US ug UK.

Ang akong gibuhat imbis magsige kog pinaabot sa bakuna ang ako lang gibuhat milikay ko sa mga pagkaon nga makapaluya sa akong immune system sama sa fatty ug tambok nga pagkaon. Nibiya sab ko sa ilimnong makahubog. Ang Virgin Coconut Oil (VCO) maoy akong giinom kada adlaw. Giapilan pud og Mangosteen ug Moringa. Dili gyud mawala ang Honey ug ang Vitamin C matag adlaw.  Siyempre sunod gyud sa health safety protocols sa DOH. Sul-ob gyud pirmi og facemask, himog physical distancing ug gamit pirmi og alcohol para panghunaw sa kamot.      

Nasayod ka ba nga ang tanang tambal dili perpekto? Usahay dunay side effects depende sa panglawas sa indibidiwal, apan wala kini magpasabot nga dili kini makaayo. Ang World Health Oragnization (WHO) maoy tigbantay ug nagkontrolar sa mga tambal nga ipagawas kalibotanong merkado nga luwas alang sa katawhan, lakip ang ginama sa China ug Russia.

Kay nag duwa-duwa sa akong hunahuna mahimong masayop ko pero murag duna gyuy maniobra aning pagpalit sa bakuna. Dili nato mapadaplin ang posibilidad nga aduna gyuy pabor-pabor sa pagpalit og bakuna tungod sa kompetisyon. Naay modaut sa usa ka kompanya sa bakuna ug aduna pud modayeg.    

Kung imong tugkaron ang mga kontrobersyal mga isyu sa pagpalit og bakuna sa nasud puro adunay mga binasolay ug sinawayay. Kani lang, gibasol si Department of Health (DOH) Sec. Francisco Duque nga wala dayon molihok ug walay klarong rekomendasyon aron makakuha gilayon og bakuna sa Covid-19.

Sa giluwatang pamahayag  ni Philippine Ambassador to US Jose Manuel Romualdez miingon nga gawas sa Pfizer ang Moderna-US ug Arctures-US andam sa 4M-25M doses nga bakuna para Pilipinas. Makakuha sab ang nasod og 2.6M doses sa AstraZeneca-Britania nga moabot sa tunga-tunga ning tuiga. Iyab sab gipamahayag nga dunay midula nga malangay ngadto sa Hunyo o Hulyo ang suplay sa Pfizer inay ning bulana Enero.

 Ania pay kontrobersya mahitungod sa pagbakuna sa  mga sakop sa Presidential Security Group (PSG) labi pa ang mga close-in security sa Presidente.  Lain-lain nalang mga rasones nga gihatag sa mga opisyal sa kagamhanan nganong nakasulod ang vaccine dinhi sa nasud ug gigamit nga way pagtugot sa Food and Drug Administration (FDA) nga ang FDA mao unta ang adunay dakong gahum o hurisdiksiyon kon maghisgot kita og tambal o medisina nga hinimo dinhi sa nasud ug sa gawas. Giingon, illegal ang medisina nga makasulod, mabaligya ug magamit dinhi kon wa pagtugot gikan sa FDA.

Giangkon baya pud sa pipila ka mga opisyal labi pa si Defense Secretary Delfin Lorenzana nga smuggled ang vaccine apan iyang gi-rason nga justified ang pagpasulod ug paggamit sa maong mga bakuna kay alang kini sa kaayuhan sa Presidente. Matod sab ni Presidential Spokesperson Harry Roque nga donasyon ang mga vaccine apan wala niya hinganli ang donor.

EMOSYONAL SI DUQUE SA PASANGIL

Daghan namang nibasol aning Department of Health (DOH) Sec. Francisco Duque kay lagi giingon wala dayon molihok ug walay klarong rekomendasyon aron makakuha dayon kitag bakuna sa Covid-19 ug nganong si Duque wala dayon modesisyon. Mura man og wala siya mabalaka sa kahigayonan nga makapalit na unta kitag bakuna. Ang Singapore naman hinuon ang nakakuha sa Pfizer.

Niining bag-o sa iyang interview sa media mikompirmar si Department of Foreign Affairs (DFA) Sec. Teodoro Locsin sa 10M doses sa bakuna moabot ning Enero apan nalangay ang CDA mao nga sa Hunyo o Hulyo na ang delivery. Ug, ang pagpalit sa bakuna bayaran sa loan gikan sa World Bank ug Asian Development Bank. Mga magbabalaod migahin og 72.5B pesos para bakuna gikan sa 4.5T pesos 2021 annual budget ubos sa General Appropriations Act.

Gibutyag pud ni Locsin nga dunay midula nga malangay ngadto sa Hunyo o Hulyo ang suplay sa Pfizer inay ning bulana Enero. Apan, si Philippine Ambassador to US Jose Manuel Romualdez miingon nga gawas sa Pfizer ang Moderna-US ug Arctures-US andam sa 4M-25M doses nga bakuna para Pilipinas. Makakuha sab ang nasod og 2.6M doses sa AstraZeneca-Britania nga moabot sa tunga-tunga ning tuiga. Sa dugang gipasabot ug gitin-aw ni Romualdez nga nairog sa Hunyo o Hulyo ang delivery ning Enero kay ang ubang kanasoran mipinalisar sa sayong kasabotan diin wala dayon lihoka sa Pilipinas ang CDA para sa daling pag-angkon sa bakuna.

Emosyonal si Duque sa pasangil nga midula kay dunay gipaboran. Gitin-aw sa DOH nga wala pa maghisgot og shipment sa Pfizer sa Enero. Naglagda pa og Confidential Disclosure Agreement (CDA) niadtong Oktubre aron makasugod og kasabotan. Maoy tuyo sa Pfizer ang CDA una pa mokomitir ug suplay. Si Chief Implementer ug Vaccine Czar Carlito Galvez midason nga ang negosasyon tali sa Pfizer nagpadayon, wala masayang o wala mapakyas.

Si Sen. Grace Poe mitataw nga katingalahan sa habig sa mga tinugyanan sa sanidad nga napakyas nga makakuha og 10M doses gikan sa Pfizer-US isip pasiunang bakuna. Ang Pilipinas nagkinahanglan og 70M doses. Mikwestyon sab ang oposisyon sa pagpabor sa Sinovac-China vaccines. Pangutana pud sa oposisyon, unsang pagkaunsaa nga gitusokan na ang mga sakop sa Presidential Security Group ug kabinete gikan sa Sinopharm-China.

Giangkon sa mga opisyal labi pa si Defense Secretary Delfin Lorenzana nga smuggled ang vaccine apan iyang gi-rason nga justified ang pagpasulod ug paggamit sa maong mga bakuna kay alang kini sa kaayuhan sa Presidente. Matod pa ni Presidential Spokesperson Harry Roque nga donasyon ang mga vaccine apan wala niya hinganli ang donor.

Ang mga tigpaniid igo nalang mipagawas sa ilang hunahuna nga adunay giingon sa Eninglis nga “caught with a hand in the cookie jar.” Kon ato nang Binisay-on: “Nasakpan nga wa makapanapo.” Mao kanay tukma nga paghulagway nato niining giangkon sa atong mga tag-as nga opisyal sa gobiyerno. Ang FDA mao adunay dakong gahum o hurisdiksiyon kon maghisgot kita og tambal o medisina nga hinimo dinhi sa nasud ug sa gawas. Illegal ang medisina nga makasulod, mabaligya ug magamit dinhi kon wa pagtugot gikan sa FDA.

Misugod kining maong kontrobersiya human miangkon si Presidente Rodrigo Duterte ug kadagkuan sa militar nga ang mga sakop sa Presidential Security Group (PSG) labi pa ang mga close-in security sa Presidente natusukan na og bakuna batok sa Covid 19. Lain-lain ang ilang mga rasones sa mga opisyal sa kagamhanan nganong nakasulod ang vaccine dinhi sa nasud ug gigamit nga way pagtugot sa Food and Drug Administration (FDA).

 

IBALIK ANG ANTI-SUBVERSION LAW

 Kung dili ko makalimot dihay gihimong kalihokan sa usa ka ahensya sa gobyerno sa milabayng 2019 eleksyon nag-agda sa pumipili nga dili botaran kining mga pipila ka mga partylist nga lagi kuno konektado sa Communist Party of the Philippines/New People’s Army-National Democratic Front (CPP/NPA-NDF). Nakdawat gani ko sa ilang fliers. Matud pa, gusto silang musulod sa kongreso aron aduna silay tingug ug pundo apan gamiton nila kini sa ilang kalihokan sa pag-ilis sa gobyerno himuong kumunista.

Sa daghang mga empleyado ug nagpapiling opisyales sa gobyerno apil na sa magtutudlo ug kapulisan ug militar dili gyud muuyon sa sama niining kalihokan nga usbon ang demokrasya nga panggobyerno karon kay ang gobyerno mismo maoy naghatag nilag trabaho ug pension panahon sa pag-retire. Ila baya pud ning gihagoan nga ma- promote sa ilang posisyon aron dako silag madawat inig-retire.    

Niining bag-o, gilabhan og kastigo ni Presidente Rodrigo Duterte ang gitawag og Makabayan block nga gilangkuban sa partylist groups nga mga walhon sa Ubos Balay Balauranan gumikan sa kanunay nga pagsaway sa iyang administrasyon. Bisan kinsang administrasyon ila gyud kanunay supak-supakon. Unya daghan ra ba ni sila og representante sa Ubos Balay- Balauranan kay makakuha man usab og insaktong representasyon panahon sa eleksiyon.

Bisan sila adunay mga adbokasiya sukad pa kaniadto apan gitumbok ni sila nga maoy mga legal fronts sa CPP-NPA-NDF. Daghan nang nagpagawas sab karon og mga inpormasyon mahitungod aning mga gropuha nga misulod na gyud kuno sa tanang ahensya sa atog gobyerno apil na sa mga labor sectors.  Ang ilang tinguha ma-ilisan na ang atong sistema sa pangagamhanan gikan sa democractic system ngadto na sa kumunismo.

Sa habig sa DILG gitinguha karon nga habwaon og ibalik ang dugay nang gilubong nga anti-subversion law. Kining balaura giwagtang sa dihang mi-asumir sa gahum si kanhi Presidente Cory Aquino human sa makasaysayanong 1986 Edsa People Power Revolution. Ang bug-at nga rason daghan ang nangapriso sa maong balaod sa panahon sa diktadoryang rehimen ni Marcos. Kasagarang kaso sa subversion gipabug-atan pinaagi sa illegal possession of firearms aron ang akusado ma-priso og dugay-dugay nga panahon.

Tungod niini, giwagtang ug wala na gi-ila nga krimen ang komunismo. Sa pag-analisar sa mga tigpaniid ang kina-uyukan nga bahin ning isyo sa pagtangtang sa accreditation ug registration sa Makabayan block sa Kongreso mao ang pulong nga subversion. Giingon kining subversion nagkahulugan og ‘undermining the power and authority of an established system of government.’

Sa akong bahin, ang pag-usab sa sistema sa atong gobyerno magagikan gyud sa hiniusang tingug sa tibuok Pilipinhon. Dili ni himuon sa usa lang ka grupo. Ang katawhang PIlipinhon usab kinahanglan mogamit sa ilang katungod ug lawom nga pamalandong nga dili pinaagi sa diktar sa usa ka grupo o tawo. At the end of the day, ang matag Pilipinhon maoy mupuyo ug musunod kung unsa man nga sistema sa gobyerno ang atong himuon.

Ang katawhan mao ang gobyerno. Kitang katawhan ang mopili sa atong mga lideres. Kitang katawhan ang mohimo sa atong nasud. Kita ang nasud. Mohangyo lang ta ato silang gihangyo nga mosalmot sa atong politikanhong sistema kaysa mohimog mga underground nga kalihokan ubos sa landong sa demokratikanhong sistema. Kay unsa kahang klaseha unya sa sistema sa gobyerno  atong mapuy-an apan mohatag lang hinuon og kaguliyang.

 

KULBA HINAM NGA ISYU

 Nindot ni atangan ang kalamboan aning isyoha. Kulba hinam gyud ni. Atong tan-awon kung duna ba gyuy mga senadores molahotay pag-atbang sa lig-ong baruganan ni Presidente Digong Duterte. Giingon mopadayon gyud ang Senado sa ilang imbestigasyon sa pagbakuna batok sa Covid-19 sa mga sakop sa Presidential Security Group (PSG) ginamit ang bakuna sa Sinopharm, usa ka pharmaceutical company sa China, nga wa pa maaprobahing gamiton dinhi sa Pilipinas sa Food and Drug Administration (FDA).

Apan, sa usa ka televised address sa Lunes sa gabii, si Presidente Rodrigo Duterte miingon nga adunay “crisis” nga mahitabo kon ipatawag sa Senado ang mga opisyal sa PSG. Gimandoan sa presidente si PSG Commander Brig. Gen. Jesus Durante III sa di pagtuman sa summons gikan sa Senado. Matod pa sa Pangulo, “I will not allow it. I will go to Congress and get them ... If you do that, there will be a little crisis. It’s in your hands. I’m prepared to defend my soldier[s]. I will not allow them for all their good intentions to be brutalized in a hearing.”

Ari una ta sa habig sa FDA ug sa NBI.  Ang FDA, National Bureau of Investigation apil na ang Bureau of Customs mohimog nilain nga imbestigasyon sa illegal nga pagsulod sa nasod sa bakuna batok sa Covid-19. Ilang gipamahayag nga ang mga mahilambigit niini hayan makalapas sa Republic Act (RA) No. 9711, ang Food and Drug Administration Act (FDA) of 2009. Ang maong balaod nag-amendar sa RA No. 3720 ug nag-usab sa ngalan sa Bureau of Food and Drugs (BFAD) ngadto sa FDA.

Gidili sa Section 11 (k), RA No. 3270, as amended by Section 10, RA No. 9711, kining mosunod, “The manufacture, importation, exportation, sale, offering for sale, distribution, transfer or retail of any drug, device or in-vitro diagnostic reagent; the manufacture, importation, exportation, transfer or distribution of any food, cosmetic or household/urban hazardous substance; or the operation of a radiation or pest control establishment by any natural or juridical person without the license to operate from the FDA required under this Act.”

Ang silot sa nakalapas niini mao ang pagkapriso gikan sa usa ka tuig apan di mosobra sa 10 ka tuig ug multa nga di momenos sa P50,000 apan di mosobra sa P500,000. Mahimong dungan nga ipahamtang ang pagkapriso ug ang multa segun sa hukmanan. Kon ang nakalapas mao ang manufacturer, importer o distributor, ang silot mao ang pagkapriso sa labing mernos lima ka tuig apan di molabaw sa 10 ka tuig ug multa nga labing menos P500,000 apan di molabaw sa P5,000,000, pun-an pa sa multa nga uno porsento sa kantidad sa produkto. Kon ang nakalapas usa ka foreign national, ipuno sa iyang sentensiya ang pag-deport kaniya sa nasod diin siya gikan nga di na moagi pa og deportation proceedings human niya maserbisyohi ang iyang sentensiya.

Sa habig usab sa senado matag usa ka senador adunay kaugalingon nga baruganan. Magdepende ni sa partido ilang gisakopan ug magdepende pud ni kung kaalyado sila sa presidente o dili. Mao ni ang dagway sa atong politika dinhi sa Pilipinas. Dili ni matuis nga kamatuoran.   Sa opinyon ni Senate President Vicente Sotto III niingon nga wa silay tumong nga ipatawag ang PSG sa imbestigasyon mahitungod sa programa sa gobyerno sa pagbakuna batok sa Covid-19.

Sa opinyon usab ni Senate Minority Leader Franklin Drilon miingon nga legal ang pagdangop sa Presidente sa executive privilege ubos sa Executive Order No. 464 nga giluwatan niadtong 2005 ni kanhi Presidente Gloria Macapagal-Arroyo. Ubos niini ang mga pangulo sa mga executive departments, kinahanglan og pagtugot sa Presidente aron moatubang sa bisan unsang congressional investigation.